Lastige vragen, Gangsta. Maar ik zal een poging wagen.
Tot het aantreden van Co Adriaanse was er geen strikte scheiding tussen proftak en opleiding. In de tachtiger jaren bijvoorbeeld deed Tonnie BS (assistent van Cruijff) de jeugd erbij, en liep Cruijff elk weekend op Voorland rond. (Voorland, jeugdcomplex van Ajax) Als Cruijff iets zag dat hem niet aanstond, liep hij even de kleedkamer binnen. Dat kun je je nu niet meer voorstellen. Zo bemoeide Cruijff zich met de ontwikkeling van Seedorf en Kluivert toen die jongens nog bij de pupillen speelden.
Verder was de opleiding vooral informeel. Doel was het klaarstomen van de grootste talenten. Dat waren bijna uitsluitend talenten uit de regio, want Ajax had in die tijd geen geld. Talenten kopen was er niet bij. Voor Ajax was het dus een kwestie van scouten, weten waar de talenten zaten. Tonnie BS had een groot netwerk, en Janny van der Veen, de leermeester van Cruijff, haalde op zijn oude dag nog een elftal aan latere internationals binnen. Zodra de toptalenten een jaar of zestien waren, trainden ze mee met Ajax 2, en/of name Cruijff ze onder zijn hoede.
In 1992 werd Co Adriaanse aangesteld als Directeur Opleiding, in die tijd was iedereen directeur. Hij was ook een echte directeur in die zin dat hij nooit op het veld stond. Hij stelde vast dat de opleiding van Cruijff, die zoveel internationals had voortgebracht, 'eigenlijk niets voorstelde'. Door die te stroomlijnen zouden er nog veel meer topspelers kunnen worden opgeleid. Adriaanse bedacht dat alle teams hetzelfde moesten spelen, als voorbereiding op Ajax 1. Elke positie kreeg een nummer en bij elk nummer hoorden vaste taken. Op het uitvoeren van die taken werd een speler afgerekend. Nergens voor nodig dat de linksback van de E1 een mannetje passeerde. Die moest de bal netjes inleveren en het veld breed houden. In de denkwereld van Co Adriaanse was bovendien geen plaats voor privileges. Hij streefde ernaar, zei hij, om ervoor te zorgen dat álle spelers prof werden. Waarom zou de uitblinker meer aandacht moeten krijgen dan de waterdrager? Dat is wat ik bedoel met salonsocialist. Adriaanse is van communistische huize.
De scouting ging werken met TIPS, een afstreepsysteem. Het fingerspitzengefühl van Janny van der Veen maakte plaats voor formuliertjes invullen. Daardoor glipten talenten die niet helemaal standaard waren door het net. Misschien vond Adriaanse dat niet eens zo erg, want hij had een hekel aan afwijkend. Lang haar, oorbellen, mocht niet. Er werden steeds meer spelers weggestuurd omdat ze zich niet netjes gedroegen. Zelfs Patrick Kluivert heeft op de nominatie gestaan om afgevoerd te worden. 'Doe dat nog maar even niet', zei Gerard van der Lem toen.
Clarence Seedorf debuteerde in 1992, het jaar waarin Adriaanse werd aangesteld. De laatste grote speler uit de opleiding, voor heel wat jaren, was Kluivert. Daarna viel er een gapend gat. Dat gat mag ik van Wimpey niet 'het gat van Adriaanse' noemen.
Toen LVG in 1996 werd gevraagd wie het grootste talent uit de opleiding was, noemde hij de naam van Mario Melchiot. Toen wist ik genoeg.
Ik heb me wel eens afgevraagd wat Adriaanse bezielde. Kon hij niet beter? Moest hij zijn poot optillen? Had hij een hekel aan uitblinkers omdat hij zelf een matige speler was? Voer voor psychologen. Ik denk dat hij zich ook verveelde. Hij stond nooit op het veld, zat de hele dag in zijn Co-tainer leiding te geven aan trainers en spelers die pas om vier uur kwamen. En het was natuurlijk de tijd van de vergezichten. In de negentiger jaren hebben ze bij Ajax van alles bedacht, van stroomlijnen tot 'buitenlandse deelnemingen', in de hoop te kunnen (blijven) aanhaken bij de Europese top. Ondertussen werd het werk aan de basis verwaarloosd.
Het duurt een jaar of twee, drie voor veranderingen effect krijgen, positief of negatief. In dit geval dus negatief. Het antwoord daarop waren de 'buitenlandse deelnemingen'. Nederlandse jongens voetbalden niet meer, zogenaamd, die keken alleen maar tv. Dus moest Ajax voortaan spelers uit Afrika halen en uit België. In België hadden ze zeker geen tv. Adriaanse begon ermee, hij haalde Kwame Quansah, Yakubu, Obodai, enz. Allemaal mislukt. Niet alleen de opleiding was zwak geworden, de scouting stelde ook weinig meer voor.
Het rendement van onze opleiding is sinds de dagen van Co Adriaanse teleurstellend geweest. Ajax stopt er al twintig jaar miljoenen in, scout allang niet meer alleen in de regio Amsterdam, maar hoeveel topspelers zijn er doorgekomen? Die kun je op de vingers van één hand tellen. (Nigel de Jong is daar één van, ja.) De opvolgers van Adriaanse lukte het niet om de schade te herstellen. Dat kun je ze op zich niet kwalijk nemen. Als het gemakkelijk was om ene topopleiding op te zetten, deden alle clubs dat wel. Die mensen hebben op hun manier hun best gedaan, maar het was niet goed genoeg.
Maar je wilt van mij zeker een datum horen, zo van: per 1 juli 2015 moeten we zes toppers in Ajax 1 hebben, anders is het huidige beleid mislukt. Ik ben bang dat ik je dan moet teleurstellen. Ik zie zeker verbetering, maar voorlopig zitten we in een overgangssituatie. We mogen tevreden zijn als er talenten doorkomen die er sneller staan dan de vorige generatie. Verder is het een kwestie van de lange adem: verandering begint van onderop.
Over Langeler: hij zei onlangs dat alle teams van PSV hetzelfde moeten trainen. Dat is baarlijke nonsens. Kleine jochies hebben het zwaar genoeg met groot worden. Zij moeten hun snelheid, souplesse, balgevoel, coördinatie ontwikkelen. Aan tactische trainingen hebben zij niets. De hersenen van oudere spelers zijn veel verder ontwikkeld dan die van jongere. Elke leeftijdscategorie heeft andere dingen nodig.
Daarbij is Langeler ookop de fatsoenstoer: we pikken geen afwijkend gedrag meer, blabla... Zo moet hij vooral redeneren, dan is het daar snel gedaan met de grote talenten. Hoe denk je dat Zlatan was in de jeugd? Luis Suarez? Ricardo Kishna is een kreng, maar hij kan iets beter voetballen dan Lesley de Sa. Stuur Kishna weg en je blijft met De Sa zitten.
Ook Langeler heeft een socialistische achtergrond, heb ik begrepen. Zal geen toeval zijn.
