"Ajax wordt geleid door amateurs"
Geplaatst: vr aug 26, 2016 1:43 pm
Ajax wordt geleid door amateurs (en dat is een structureel probleem)
PIETER ZWART
Via: https://blendle.com/i/catenaccio/ajax-w ... 160825-749
PIETER ZWART
Via: https://blendle.com/i/catenaccio/ajax-w ... 160825-749
Dit is geen verhaal over de falende tactiek van Peter Bosz. Geen betoog om Marc Overmars de laan uit te sturen. Zelfs geen veeg uit de pan richting de conservatieve koers van de raad van commissarissen. En ook geen vurig pleidooi voor het aantrekken van Hakim Ziyech (of een andere peperdure redder in nood). In plaats daarvan ga ik het hebben over het feit dat Ajax gekaapt wordt door een groep van circa zevenhonderd leden, die werken volgens een systeem waar de communistische partij in China jaloers op is.
Eerst een persoonlijke ontboezeming. Een aantal jaar geleden dacht ik nog dat Ajax een club was die professioneel geleid werd. Wist ik veel. Een club met een enorme historie, een beursnotering en een paar honderd man personeel; daar werd vast over dingen nagedacht.
Toen ik in gesprek raakte met werknemers ontdekte ik al snel dat dit niet het geval was. Trek bij Ajax een willekeurige kast open en er vallen lijken uit. Scouting? Ajax dwong meesterscout Urbain Haesaert, de ontdekker van Jan Vertonghen, Thomas Vermaelen en Toby Alderweireld, naar de uitgang door structureel zijn tips te negeren. Zo deed Ajax niets met het advies om Kevin De Bruyne, Eden Hazard of Dennis Praet aan te trekken. Bij de jeugd was het nog een tandje erger. Daar stonden spelers op de scoutingslijsten die al tijden gestopt waren met voetbal, of reeds de overstap naar een andere club gemaakt hadden. Aankoopbeleid? Vergaderingen daarover werden tot voor kort niet eens genotuleerd. Niet zelden worden spelers aangetrokken zonder ook maar één scoutingsrapport. Financieel? Er wordt gewerkt met sterk verouderde software, waardoor om technische redenen het opmaken van de begroting ieder jaar een uitdaging is. Commercieel? De Ajax Experience is een flop gebleken die Ajax ongeveer net zoveel gekost heeft als de peperdure miskoop Miralem Sulejmani. De fameuze jeugdopleiding? Een groot deel van de spelers traint buiten de deur, omdat ze de begeleiding van Ajax tekort vinden schieten.
(Rapport Ling en Rapport Coronel staan vol met vergelijkbare voorbeelden, zoals ook uit de rechtszaken rondom de voorgenomen aanstelling van Louis van Gaal en het voorgenomen ontslag van Hans van der Zee een onthutsend beeld van de club naar voren kwam.)
Overigens ben ik niet de enige die zo zijn twijfels heeft bij het gevoerde beleid in Amsterdam. In november verleende de beleggersvereniging VEB voor de zoveelste keer in de afgelopen jaren geen decharge aan de directie en de raad van commissarissen. De VEB was geschokt over de gang van zaken en sprak over een ‘tekort schietende verantwoording in de aandeelhoudersvergadering’. Bij de meeste beursgenoteerde ondernemingen zou een dergelijk snoeihard oordeel het bestuur op zijn minst dwingen tot hervormingen. Maar niet bij Ajax, want daar doet alleen de stem van de vereniging – grootaandeelhouder met 73 procent van de aandelen – ertoe.
Eliteclubje
Dat is waar de schoen wringt. Over de toekomst van de club die vier keer de beste van Europa was, wordt beslist door een eliteclubje van circa zevenhonderd man. Maar hoe word je lid van dat gezelschap? Dat gaat via een incestueuze regeling. Slechts de zittende leden kunnen namelijk nieuwe leden voordragen. Uiteindelijk bepaalt de bestuursraad of je lid wordt. Datzelfde bestuur wordt vervolgens verkozen door de leden die het zelf heeft toegelaten.
De meeste leden van Ajax zijn letterlijk amateurs. Wie in het veteranenelftal van de zaterdagamateurs speelt, wordt namelijk lid en mag vervolgens meestemmen over de koers die het eerste elftal moet volgen. Voor spelers die schitteren in De Arena geldt dat overigens niet, want het betaald voetbal speelt onder een aparte licentie. Daarnaast kunnen mensen toetreden die zich volgens het bestuur nuttig hebben gemaakt voor Ajax. Zo worden BN’ers als Ron Brandsteder, Jack Spijkerman, Jack Wouterse en Freek de Jonge lid nadat ze hun diensten hebben aangeboden bij een feestje. Voor vaste vrijwilligers en fanatieke supporters is het een stuk lastiger om binnen te dringen in het bastion dat Ajax heet. De deuren naar het centrum van de macht openen zich vaak pas als iemand zich neerlegt bij de status quo. Dat proces duurt vaak vele jaren. Zo worden kritische buitenstaanders zorgvuldig buiten de deur gehouden.
Het is dan ook geen toeval dat het ledenbestand van Ajax niet bepaald een dwarsdoorsnede is van de fans die wekelijks op de tribune zitten. Vrouwen en allochtonen zijn bijna op de vingers van een hand te tellen. Bij Ajax regeert de angry white male. Uit een inventarisatie in 2013 blijkt dat het gemiddelde Ajax-lid 57 jaar oud is. Daar wordt de voorspelling aan toegevoegd dat in 2023 driekwart van die vergrijsde club overleden is. De meeste leden maken overigens geen gebruik van hun spreekrecht. Bij een gemiddelde algemene ledenvergadering is een kleine honderd man aanwezig. Vaak hetzelfde clubje.
Dit clubje levert al jarenlang het leeuwendeel van de beleidsbepalers bij Ajax. Op dit moment zijn drie van de vijf commissarissen (Theo van Duivenbode, Ernst Ligthart en Leo van Wijk) lid van de club, evenals twee van de vier directieleden (Jeroen Slop en Edwin van der Sar). De voortdurende bestuursproblemen in Amsterdam zijn weinig verwonderlijk als je weet dat vooral uit deze zeer beperkte vijver gevist wordt in de zoektocht naar nieuwe leiders.
Deze situatie was niet veel anders in de gloriedagen van de club. Destijds kon er alsnog succes geboekt worden door een autoritaire leider het gehele technische beleid te laten bepalen. Trainers als Rinus Michels, Johan Cruijff en Louis van Gaal konden Ajax zo naar grote hoogtes stuwen. De bestuursleden konden vervolgens proberen het sportieve succes te vermarkten, met wisselende resultaten.
De tijden zijn inmiddels veranderd. Allereerst zijn er bij Ajax door de beursnotering een aantal bestuurslagen toegevoegd. De bestuursraad besluit via de aandeelhoudersvergadering over de raad van commissarissen, die op zijn beurt toezicht houdt op de directie. Al deze mensen willen graag wat in de melk te brokkelen hebben, wat de kwaliteit van de besluitvorming over het algemeen niet ten goede komt. Ten tweede is de tijd voorbij dat één leider over alle informatie kan beschikken. Voetbal is sterk geprofessionaliseerd. Bij iedere topclub lopen talloze specialistische stafleden rond, die ondersteund worden door een omvangrijk scoutingsapparaat. In de jaren negentig kon je een international van Nigeria nog scouten op een groot toernooi en vervolgens weken op proef laten komen. Tegenwoordig wordt al fel om diens handtekening gestreden nog voor hij de leeftijd van achttien jaar bereikt heeft.
Clubcultuur
Het is niet zo dat de Ajax-leden het slecht met de club voor hebben. Het diepere probleem zit hem niet in de poppetjes, maar in de structuur. Nergens in het verenigingssysteem draait het namelijk om kwaliteit. Als jij een select groepje privileges geeft in combinatie met machtsmiddelen om die te verdedigen, dan ligt het in de menselijke aard om daar gebruik van te maken. Denk aan het beroemde Stanford-gevangenisexperiment, waarin twaalf studenten een rol van gevangene kregen toegewezen en twaalf anderen die van gevangenisbewaarder. Na zes dagen was het machtsmisbruik van de bewaarders zo heftig geworden dat het experiment vroegtijdig werd stilgezet.
Ajax-bestuurders blijven op het pluche door traditionele verdeel-en-heers-tactieken toe te passen. Zij kunnen Ajax-jassen uitdelen aan vrijwilligers, wedstrijdkaarten cadeau geven voor de mooiste plekken in het stadion en feestjes geven op jeugdcomplex De Toekomst. Dat leidt tot een cultuur waarin de status quo verdedigd wordt en buitenstaanders op wantrouwen kunnen rekenen. Succesvolle bestuurders die overkwamen van elders liepen zich bij Ajax stuk voor stuk vast in dat politieke moeras. ‘Ajax is omgekeerde wasmachine voor bestuurders: je gaat er schoon in, maar komt er besmeurd en beschadigd uit’, stelde D66-prominent Roger van Boxtel ooit treffend vast.
Een werknemer vatte tegenover mij het probleem van Ajax kernachtig samen: ‘Ajax is een heerlijke club om bij te werken, zolang je maar niets probeert te veranderen.’ Voor een topsportorganisatie is een dergelijke oerconservatieve clubcultuur de nagel aan de doodskist.
De enige manier waarop Ajax de negatieve sportieve spiraal kan doorbreken, is het moderniseren van de clubstructuur. Bijvoorbeeld door zoals Barcelona en Bayern München iedere supporter de kans te geven om lid te worden en zo transparante beleidscontrole te organiseren. Dat was een optie die in 2011 op tafel lag toen de club onder handen genomen werd. Mark Geestman legde vorig jaar uit waarom dit niet gebeurd is: ‘Het was onmogelijk om de leden hun privileges in te laten leveren. Het lidmaatschap van Ajax is eigenlijk een instrument van het bestuur. Zij bepalen wie er lid wordt en kunnen dat als wisselgeld gebruiken. Het is een systeem dat zichzelf in stand houdt.’
Tot het opheffen van de privileges van de leden zal het ook deze keer niet komen. Als de prestaties tegenvallen, dan wordt maar weer eens een trainer geslachtofferd. Of desnoods een groot aantal beleidsbepalers. Om de opvolgers vervolgens weer te werven vanuit het vertrouwde netwerk van de actieve leden. Zo blijft Ajax ronddraaien in cirkels, terwijl de Europese top (en inmiddels ook PSV) steeds verder afstand neemt. En dat is eigenlijk helemaal niet zo vreemd, als je bedenkt dat Ajax letterlijk bestuurd wordt door amateurs.
Ajax wordt geleid door amateurs (en dat is een structureel probleem)